Tanzimat ile başlayan ve XIX. yüzyıl boyunca devam eden yenileşme sürecinde askerlikle ilgili bazı düzenlemeler de yapılmıştır. Redif Teşkilâtı dâhilinde; Kütahya’da redif taburları luşturulmuş ve Kütahya’daki redif askerlerinin her türlü eğitim ve barınma ihtiyaçlarının karşılanabilmesi için bugünkü valilik binasının karşısındaki eski belediye binasının bulunduğu alanda bir Redif Kışlası inşa edilmiştir. Bu amaçla II. Mahmud döneminin sonlarında inşasına başlanan Kütahya Kışlası’nın açılışı Sultan Abdülmecid’in saltanatının ilk yılında gerçekleşmiştir. Kışla, 1953 yılında yıkılışına kadar hizmet vermeye devam etmiştir (Gedik, 2015: 53).  Kışla ile birlikte askeri elbiselerin üretilmesi amacıyla Porsuk nehri kenarına bir imalathane tesis edilmiştir. Kışla alanı içerisine de elbiselerin boyanması amacıyla bir boyahane kurulmuştur (Gedik, 2015: 183). Kışlanın yapılması şehrin ekonomik ve sosyal hayatına hareketlilik getirmiştir. 2500 civarında askerin ihtiyaçlarını şehirden karşılaması bu hareketliliğin sebeplerindendir. Ayrıca şehrin daha güvenli hale gelmesine de katkıda bulunmuştur. Bu durum şehirde nüfus artışında etkili olmuştur ve kışla çevresinde Hamidiye, Mecidiye, Alipaşa Mahalleleri gibi yeni yapılaşma alanlarının oluşmasını sağlamıştır. Şehrin sınırı da bugünkü Evliya Çelebi Devlet Hastanesi Ek Binası’na kadar uzanmıştır.   Kışlanın yapıldığı dönemlerde hemen kışlanın yakınında, günümüzdeki Yeşil Cami’ye bitişik olan Cumartesi Pazarı olarak kullanılan alana bir de hapishane yapılmıştır (Altun, 1981/1982: 439).  Osmanlı taşra şehirlerinde modern anlamda beledîye teşkilatlanması 1864 tarihli vilâyet nizamnâmesiyle olmuştur. Bu nizamnâme ile sancak ve kaza merkezlerinde, seçili üyelerden kurulan meclis-i beledîler bulunacaktı. Bahsi geçen nizamnamedeki kaidelerin tamamlanmasıyla Kütahya Belediyesi 1868 yılında kuruldu ve bugünkü merkez komutanlığının bulunduğu yerdeki bir binada faaliyetlerine başladı (Günhan, 2009: 4).  1865 yılından itibaren başlayan eğitimdeki yenileşme çalışmaları neticesinde 1869 yılında Kütahya Rüştiyesi, 1891 yılında da Kütahya İdadisi açılmıştır. Okul, Birinci Dünya Savaşı döneminde Sultani’ye dönüştürülmüş ve yatılı olarak hizmet vermiştir. Dolayısıyla yakın çevreden Kütahya’nın eğitim amaçlı göç almasını sağlanmıştır. İdadi, günümüzde adliye ek binası olarak hizmet veren yapının karşısındadır. Halen lise olarak hizmet vermektedir (Girgin, 2019).  Kütahya’da şehrin yerleşim düzeninde etkili olan bir başka faktör de demiryoludur. Kütahya’ya demiryolu için gar binası Osmanlı Anadolu Demiryolları Şirketi tarafından inşa edilmiş ve 30 Aralık 1894'te hizmete girmiştir. Şirket, 1893'te Eskişehir'den Konya'ya bir hattın imtiyazını almış, 1894'te Eskişehir'den Kütahya'ya ve 1895'te de Kütahya'dan Afyonkarahisar'a ulaşan hat 1896'da Konya'ya bağlanmıştır.  Not: Alıntı yapılarak yazılmıştır. Mustafa UYSAL Araştırmacı-Yazar Kaynakça: Online Web Adresi https://dergipark.org.tr Yazarı: Arif KOLAY