Ma’sum Millet ve Asker Kardeşleri-Bölüm                Ankara Hükümeti rezilesine 29 Kanunıevvel 336 Tarihli keşide ettiğim memlekete taalluk eden telgrafın matbuatla ilan edilmesini isteyiniz.                Ey Askerler! Şerre alet olmayınız, uhrevi ve dünyevi mes’uliyetten korkunuz. Ey milletsiz de maziyden intibah alarak her türlü felaketi ve istihlası vatanı, menfeatı harisanlerine kurban etmek isteyen erazile karşı hakkınıza müdafeada tereddüt göstermeyiniz ki muaveneti ilahiyeye mazhar olasınız. Ben sizi müdafaai memleket için davet ve icbar ettim, şerre, ihtirasatı şahsiyeye alet olmak için değil.                Ey zabit arkadaşlar! Emir kulu olmaktan sarfınazar ediniz;  Allahın kulu olunuz, aksi halde geliyorum ha son peşimanlık faide vermez.                                                                                                                       Umum Kuvayı Milliye Kumandanı                                                                                                                                                     Ethem ******************************************* Şuursuzca yazılmış olan beyannamenin tabii hiçbir tesiri görülmedi; Halkı soyan ve envaı mezalim yapan yeni hükümet değil çetelerdi. Bu çete kumandanının Yunan safları arasından sesisinin gelmesi ve dini mevızede bulunması halkı he güldürmüş ve hem de kızdırmıştı. *******************************************                Şuursuzca yazılmış olan bu beyannamenin tabii hiçbir tesiri görülmedi; Halkı soyan ve envaı mezalim yapan yeni hükümet değil çetelerdi. Bu çete kumandanının Yunan safları arasından sesinin gelmesi ve dini mevızede bulunması halkı hem güldürmüş ve hem de kızdırmıştı. *******************************************                Gediz’e çekilen Ethem Bey Yunanlılarla  uyuşarak müştereken hareket etmeğe karar vermişlerdi. Yunanlılar Yenişehir ve İnegöl’ü zaptile İnönü’ne kadar gelmişlerdir.                Bunun üzerine, Ethem Bey, üzerine gönderilen 2 .ve 61. Fırkalar, Kütahya ve Gediz taraflarındaki mevkilerden çekilerek, Yunan Kuvvetleri’ne karşı sevkedilmişlerdi. Ethem Bey bu fırkaların çekilmesinden istifade ile derhal taaruza geçti. *******************************************                11 Kanunisani 1337 Salı Günü gündüz, akşamüzeri alaturka saat on  bir raddelerinde Asi Ethem Kuvvetleri’nde Kuvvetleri karşısındaki hükümet kuvvetlerinin çekilmesi üzerine ansızın Kütahya Beylerbeyliği’ne kenarlarına kadar gelerek top ve tüfek ateşleriyle şehri heyecana düşürmüşlerdi.                Fırkalar her ne kadar Eskişehir’e doğru harekete başaladılarsa da 61. Fırka Bakayası’ndan bazı efrat henüz şehirde bulunmuş ve fırka kumandanı Kaymakam İzzeddin Bey’de (Ordu Müfettişi İzzeddin Paşa) henüz Kütahya’dan ayrılmamıştı.                İzzeddin Bey telaş göstermeyerek vaziyeti tesbit edip elinde bulunan ve istasyonda Eskişehir’ehareket etmek üzere olan kuvvetle Ethem kuvvetlerine mukabeleye karar verdi.                Bu 11 Kanunısani Günü akşamı şehr civarına gelen çete efradı Kütahya’nın cenubundaki değirmenler ve müderris bağçesi cihetine kadar cihetine kadar sokulmuşlardı. Doktor Fazıl Bey Kumandasında çete kuvvetleri de Tavşanlı yolu üzerinden şehri zorluyordu. İzzeddin Bey’in derhal gönderdiği bir tabur, bunlarla müsademeye girişerek çeteleri şehre sokmamışlardı ve kasabayı ani bşr baskından, yağma ve katliamdan kurtarmışlardır.                Gece her iki taraftan da ateş edilmeyerek sükunetle geçti v Çarşamba sabahı yine top ve piyade ateşi fazla olarak akşama kadar devam etti. *******************************************                12 Kanunısani Çarşamba Günü bir piyade alayı ve 3000 kişiden mürekkep Miralay Refet Bey’in (Refet Paşa) suvari kuvvetleri yetişerek Alanyundu Karargah  ittihaz etti. *******************************************                Kanuni 337 Perşembe Gecesi, gece alaturka saat 6’ya kadar ateş devam etmiştir. Kuvayı Seyyare Efradı şehrin kenarındaki Sultan Bağı Kabristanına ve Hacı Evren Mahallesine kadar sokularak içeri girmeğe teşebbüs etmişler ise de saat alaturka yarım raddelerinden yetişen 189. Alay’a mensup iki taburun gayret ve mitralyozları sayesinde püskürtülmüşlerdir. İptida burada muhafız bulunan piyade efradı Kuvayı Seyyare’nin tearruzundan şaşırarak geri kaçtıkları sırada arkadan yetişen taburlar bunları geri çevirmişlerdi.                Bu gece şehrin garp tarafı hayli tehlike geçirmiştir. Hisar’ın yani Kale’nin  dört tarafına vazedilen yedi buçuk ve on buçukluk toplar sayesinde efradın kuvvei maneiyeleri artmıştır. *******************************************                13 Kanunıevvel 327 Perşembe Günü Hisar’daki topları görmek üzere şimdi Kütahya Maarif Müdürü  bulunan Şükrü Bey’le birlikte kaleye çıktık. (Kaynakça1*Sayfa-205)[1]Ethem Bey, şehre ilk giren müfrezenin kasabayı on iki saat yağma eylemesine müsaade ettiğini topçu kumandanı mülazımıevvel Osman Efendi söyledi. Yine bu gün Kuvayı Seyyare-yi idare eden Ethem ve Reşit Bey’lerden birinin mecruh olduğu ağızdan ağıza dolaştı.                Yine bu 13  Kanunısani Günü bazen pek şiddetli ve bazen fasılalı topçu ve piyade ateşi devam etti ve akşam saat alaturka yarıma kadar sürdü. Kuvayı Seyyare Efradı’nın Muannidane Sebatları ve Kumari, Sultabağı, Yellice’deki mukavemetleri efrad ve topçuyu hayli yormuştur. Hatta bir aralık çeteler, değirmenlere kadar askeri geri sürmüşlerse de bilahare vaziyet iyileşmişti.                Yine bu gündüz erkenden alaturka on ikiye saat kadar Kütahya’nın şimal tarafına düşen ve kasabaya iki saat mesafede olan Parmakviran Köyü civarındaki sırtlarda suvari kollarıyla, çeteler arasında muhabere oldu.                13 Kanunisani akşamüzeri alaturka saat bire çeyrek kala 192. Alay, çeteleri takip için Kumar’ı ve Kundukviran taraflarına gitmişlerdir.                Yine bu akşam on ikiye yakın çeteleri tenkil eden efrat Akbayır Tepesi’ne çıkarken düşman zanniyle ve bir yanlışlık neticesi olarak Hisar’dan ve İnköyü’nden atılan merilerin tesiriyle beş altı nefer şehit vermiştir.                 Cuma Gecesi çetelerin sarsıldığı işidilmiş ve o gece sükunetle geçerek ertesi Cuma Günü çekildikleri anlaşılıp müsademe olmamış ve asker şehre hakim noktaları elde etmiştir.                Bu, Kütahya Muhaberesi esnasında Milli Ordu’nun şehir etrafında dört kalede bir Siner Köyde yani Şimalde İnköy taraflarında, Ahır ardı ve Yenimahalle ve İstasyon taraflarında birer ki Cem’an  11 adet seri ateşli on buçuk ve yedi buçukluk topları vardı. *******************************************                Ethem Bey Kuvvetleri Yunanlılar’la birleştikten sonra Kütahya’yı zaptetmek istemişler ise de yukarıda yazıldığı üzere muvaffak olamamışalardı. İnönü’nde Yunanlılar’ın da muvaffakiyetsizlikleri üzerine ordudan ayrılan bir kısım kuvvet, Ethem’i şiddetle takibe başlamış olduğundan bunlar nihayet Yunanlılar’a ilticaya mecbur olmuşlardır.                İptida Ethem Bey Yunanlılar’a teslim elmuştur. Ethem Bey Yunanlılar’a dehalet etmeden evvel maiyetinde bulunan Kuvayı Seyyare Müfettişi Hikmet Bey’de bulunan Kuvayı Seyyare’ye ait yirmi bir bin lirayı almış ve kardeşi Tevfik Bey’le birlikte hareket etmesini Hikmet Bey’e söylemiş, o da Yunanlılar’ın hududuna kadar gitmiştir.                Tevfik Bey’in beş madde üzerine bir kısım maiyetle beraber Yunanlılar’a teslim olduğunu gören Hikmet Bey avdet ile Kütahya’ya dönerek evvelden beri mensup olduğu ordu hizmetine girmiştir. *******************************************                Kuvayı Seyyare Müfreze Kumandanları’ndan Serezli Parti Pehlivan diye meşhur olan Manisa Hapishanesi baş gardiyanı Mehmet Pehlivan Ethem ve biraderlerine itimadı tam olduğundan, onların Yunanlılar’a ilticasını ümit etmemiş iken memulünün hilafında olarak bunların düşmana teslim olmaları üzerine müteessir olup düşmana karşı cephe teşkil eylemiş ve ordu çekildikten sonra işgal sahası dahilinde Yunanlılar’ı üzmüştür. *******************************************                Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti, Ethem Bey’in firarından sonra vaziyet ve firarı eshabına izah yollu 10 Kanunisani 1920 tarihli beyanname ile halkı tenvir eylemiştir. Bu beyanname o zaman milli hudut dahilindeki gazeteler ile ilan edildi. Beyanname’nin bir sureti hakimeyeti Milliye Gazete’sinin 95. Numarasının 1. sayfasında intişar etmiştir. *******************************************                26 Kanunısani 337 senesi [1920] Çarşamba Günü akşamı Antalya Meb’usu Rasih ve Denizli Meb’usu Mehmet Yusuf ve Kütahya Meb’usu Haydar Beyler’den mürekkep İstiklal Mahkeme Heyeti Kütahya’ya gelerek ertesi Perşembe Günü bir beyanname ile firarilerin teslimi için bir hafta mühlet vermiş ve davacılara mahkeme kapılarının açık olduğunu ilan edilmiştir.                29 Kanunısani Cumartesi  Günü Kütahya Hapishanesi’nde mevkuf bulunan sabık Kütahya Milli Alayı Kumandanı İsmail Hakkı Bey’in muhakemesine başlanarak 31 Kanunısnive 5 Şubat günlerinde de devam  etti.                İsmail Hakkı Bey’in muhakemesi hitam bulmadan Mahkeme Heyeti Eskişehir’e gitmiş, İsmail Hakkı Bey de bilahara serbest bırakılmıştır. *******************************************                Kütahya, Milli Mücadele çok gayret göstermiş ve pek mühim fedakarlıkta bulunmuştur.                [Büyük Gazi Mustafa Kemal Hazretleri’nin Milli Alay teşkilinden dolayı Millet Meclisi namına Kütahyalılar’a vaki tahriri beyanat ve teşekküratları, memleket için en şerefli bir vakanınen şerefli bir vesikasıdır.] *******************************************                Kütahya 337 senesi Temmuz’unun on 17.günü Yunanlılar’a işgali altına girerek 338 Eylül Ayı 1. Günü Milli ordu tarafından istirhat olunmuştur. Yunanlılar’ın şehri terk etmeleri Ağustos’un 30. günüdür. Mustafa UYSAL Araştırmacı-Yazar Kaynakça: [1] Kütahya Şehri Yazar:Balıkesir Meb’usu, Kütahya Fahri Hemşerisi Uzun Çarşılıoğlu İsmail Hakkı Sayfa: 204-205-206-207 [1] Kütahya Şehri/Yazar=Balıkesir Meb’usu, Kütahya Fahri Hemşerisi Uzun Çarşılıoğlu İsmail Hakkı ̐̐̐Sayfa205.